Wat je (toe)ziet ben je zelf

Steeds vaker wordt door toezichthouders en wetenschappers gepleit voor meer aandacht voor de zogenaamde boardroom dynamics. Naast vraagstukken rond de inhoud (strategie) en de aandacht voor de procedures (statuten, reglementen en codes) wordt gelukkig steeds meer onderkend dat met name de groepsdynamiek (gedrag en cultuur in de boardroom) een belangrijke voorwaarde is voor succesvol bestuur en toezicht.

Met deze verbreding van het inzicht in de taak en het functioneren van de boardroom, komt er ook steeds meer oog voor de ‘blinde vlekken’ die binnen die boardroom kunnen bestaan. Voorbeelden van blinde vlekken op het gebied van de groepsdynamiek zijn:
– de “olifant” in de ruimte niet zien/bespreken,
– de mate van consensus overschatten,
– groepsdenken en tunnelvisie,
– vanzelfsprekendheden niet ter discussie stellen.

Om deze blinde vlekken te leren herkennen en benoemen moet er binnen de boardroom ook gebruik worden gemaakt van technieken om gedrag en groepsprocessen bespreekbaar te maken. En onvermijdelijk leidt dat ook tot nieuwe tools op de markt. De laatste tijd spreek ik steeds vaker raden van commissarissen die werken met scorelijstjes om ieders individuele drijfveren te verkennen en bespreekbaar te maken. Dergelijke tools kunnen misschien helpen om minder kwantificeerbare en dus ‘lastige’ thema’s zoals gedrag en cultuur te bespreken, maar ik zie ook nadelen en risico’s op nieuwe blinde vlekken: iedereen ingedeeld in een kleur/hokje en nog steeds geen echt gesprek?

Voor we beginnen met de ander of de groep aan te spreken op gedrag en motivatie zouden we eerst eens naar onszelf moeten kijken. Letterlijk: wat brengen we zelf mee naar de tafel? Wat gebeurt er met mij als die ander iets zegt? Vanuit welke waarden geef ik dit oordeel?
Kun je van jezelf accepteren dat je niet waarden-vrij bent? En daarmee de ander ook niet? Als je daartoe in staat bent, kun je gemakkelijker zien en begrijpen vanuit welke waarden de ander denkt. En ben je ook gemakkelijker in staat te benoemen wat er tussen jullie in staat. Met respect voor elkaars verschillende opvatting. En dat vereist moed.

Een toezichthouder wordt geacht redelijk wat kennis en vaardigheden mee te brengen naar de boardroom. Een begroting kunnen lezen en interpreteren, een visie hebben op het veld, expertise in management. Ik wil pleiten voor een vaardigheid die we (nog) niet tegenkomen in de functieomschrijvingen voor toezichthouders: de vaardigheid tot zelfreflectie. Of in elk geval de bereidheid tot het trainen daarvan.

Karin Doms, juli 2014

Blog is eerder ook geplaatst op www.toezichtmetpit.nl